Według badań Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego (FHI) dzieci rodziców posiadających najniższe dochody są trzy- lub czterokrotnie bardziej narażone na wystąpienie zaburzeń psychicznych niż dzieci pochodzące z najbogatszych rodzin.
– Różnice w zaburzeniach psychicznych w zależności od dochodów rodziców są zaskakujące, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że różnice w dochodach w Norwegii są stosunkowo niewielkie w porównaniu z innymi krajami – mówi Jonas Minet Kinge, badacz z Centrum Płodności i Zdrowia przy FHI i profesor nadzwyczajny w dziedzinie ekonomii zdrowia na Uniwersytecie w Oslo.
Naukowcy odkryli, że do uwidocznienia różnic w zaburzeniach psychicznych najbardziej przyczyniła się diagnostyka ADHD, a następnie diagnostyka lęku i depresji wśród dzieci i młodzieży. Niemniej jednak wszystkie zaburzenia psychiczne występowały częściej u dzieci z rodzin o niskich dochodach w porównaniu z dziećmi pochodzącymi z zamożnych rodzin. Wyjątkiem były zaburzenia odżywiania u dziewcząt, gdyż nie miały związku z dochodami rodziców.
Wyniki
Największe zaburzenia psychiczne występowały wśród chłopców z rodzin o najniższych dochodach. W tej grupie u 15,4% badanych zdiagnozowano zaburzenia psychiczne. Odsetek ten był ponad czterokrotnie wyższy w porównaniu z chłopcami z najbogatszych gospodarstw (wykres 1).
Zaburzenia psychiczne najrzadziej obserwuje się wśród dziewcząt mających najbogatszych rodziców. W tej grupie zaburzenia psychiczne zostały zdiagnozowane tylko u 2,8% badanych. Z drugiej strony, 11,4% dziewczynek pochodzących z najbiedniejszych rodzin zmagało się z problemami psychicznymi.
Rysunek 1: Niebieska krzywa przedstawia odsetek chłopców z zaburzeniami psychicznymi w zależności od dochodów rodziców. 15,4% badanych wychowujących się w najbiedniejszych rodzinach ma zdiagnozowaną chorobę psychiczną, zaś w grupie najbogatszych rodziców 3,7%. Odpowiednie liczby dla dziewcząt (krzywa czerwona) wynoszą: 11,4 i 2,8%.
ADHD, lęk i depresja wyjaśniają większość różnic
Opublikowane niedawno badanie Kinge i jego współpracowników jest jednym z niewielu badań, które uwzględniają szerszy zakres zaburzeń psychicznych.
Rysunek 2: Dane pokazują wachlarz zaburzeń psychicznych zdiagnozowanych u 100 000 badanych według dochodów rodziców, z podziałem na poszczególne rodzaje schorzeń. Niebieski obszar to ADHD, który jest największy zarówno u chłopców, jak i dziewcząt, a następnie na czerwono zostały zaznaczone zaburzenia lękowe. Rysunek pochodzi z artykułu „Parental income and mental disorders in children and adolescents: prospective register-based study” (Dochód rodziców a zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży: prospektywne badanie oparte na rejestrach) opublikowanego 1 maja 2021 r. w International Journal of Epidemiology.
Wyjaśnień może być kilka
Najważniejsze czynniki wyjaśniające różnice w zaburzeniach psychicznych u dzieci i młodzieży to:
- zaburzenia psychiczne u rodziców,
- czynniki społeczno-demograficzne, takie jak wykształcenie rodziców oraz to, czy gospodarstwo domowe składa się z jednego czy obojga rodziców,
- wiek dzieci,
- nierówności dochodów gmin,
- uwarunkowania genetyczne.
Naukowcy przeprowadzili kilka badań cząstkowych, aby sprawdzić, czy powyższe czynniki mogą wyjaśnić różnice w zaburzeniach psychicznych u dzieci i młodzieży. Odpowiedzi potwierdzają wcześniejsze ustalenia, że niezależnie od tego, czy dzieci dorastają z jednym czy dwojgiem rodziców, to poziom wykształcenia oraz zaburzenia psychiczne u rodziców są czynnikami, które mają wyraźny związek z występowaniem zaburzeń psychicznych u dzieci.
– Częściej również dzieci z gospodarstw domowych o niskich dochodach dorastają z samotnymi rodzicami, rodzicami z niskim wykształceniem i rodzicami chorymi psychicznie. W ten sposób czynniki te mogą przyczyniać się do różnic, które obserwujemy w zależności od dochodów osiąganych przez rodziców – mówi Kinge.
Naukowcy odkryli również, że różnice w częstości występowania zaburzeń psychicznych w zależności od dochodów rodziców były większe w przypadku starszych dzieci.
W grę wchodzą czynniki społeczne
Naukowcy przeprowadzili również analizę tylko na dzieciach adoptowanych za granicą, czyli w rodzinach gdzie dzieci i rodzice nie są ze sobą genetycznie spokrewnieni. Mimo tego faktu nadal występował większy odsetek zaburzeń psychicznych u adoptowanych dzieci żyjących w rodzinach o niskich dochodach niż w rodzinach o wysokich dochodach.
– Związek między dochodami rodziców a zaburzeniami psychicznymi u adoptowanych dzieci potwierdza hipotezę, że część zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży ma podłoże społeczne. Ale powiązanie było wyraźnie niższe niż w populacji ogólnej – wyjaśnia Kinge.
Kinge podkreśla jednak, że na podstawie tego badania nie można jednoznacznie stwierdzić, że niskie dochody przyczyniają się do powstania chorób psychicznych. Rodziny o niskich dochodach często mają jednocześnie inne wyzwania.
– Badania ze Szwecji i innych krajów wskazują, że to nie jedynie pieniądze sprawiają, że dzieci rodziców o niższych dochodach mają o wiele więcej zaburzeń psychicznych. Istotną rolę może odgrywać dostęp do informacji na temat zdrowia, cech wrodzonych, życia płodowego i wychowania dzieci oraz innych warunków środowiskowych. Dlatego musimy przeprowadzić więcej badań – mówi Kinge.
O badaniu
Badaniem objęto 1 354 393 dzieci w wieku od 5 do 17 lat w latach 2008–2016.
Średni wiek badanych dzieci to 11,2 lat.
Dochód rodziny został określony jako suma dochodów obojga rodziców po opodatkowaniu, skorygowana o inflację za pomocą norweskiego wskaźnika cen.
Dane o dochodach są uzyskiwane z rejestrów podatkowych i obejmują dochody z wynagrodzeń, dochody związane z samozatrudnieniem, dochody kapitałowe, emerytury i pomoc rządową, taką jak renty inwalidzkie.
Dane o zdiagnozowanych zaburzeniach psychicznych pochodzą z KUHR (Kontrola i wypłata refundacji zdrowotnych) oraz NPR (Norweskiego Rejestru Pacjentów) i obejmują dane refundacyjne z podstawowej i specjalistycznej służby zdrowia.
Na podstawie artykułu “Mye større risiko for psykiske lidelser hos barn av foreldre med lav inntekt” zamieszczonego na stronie fhi.no dnia 27.05.2021 . Wszystkie grafiki pochodzą z tego artykułu.