Przodkami dzisiejszych mieszkańców Skandynawii są Normanowie, którzy zasiedlili północne tereny Europy w czasach wędrówek ludów w V-VI wieku. Później ten teren został podzielony na trzy oddzielne kultury – Danię, Szwecję i Norwegię. Islandia z kolei została zasiedlona przez Norwegów w IX-X wieku. Spójnią duchową krajów nordyckich była pewnego rodzaju wspólnota duchowa, mianowicie świat mitów.
Źródłem mitów nordyckich jest literatura pochodząca z czasów wikingów (lata 800-1066) – poezja eddyjska, sagi oraz pieśni skaldów. Te utwory były wówczas przekazywane ustnie, a spisane zostały dopiero w XII-XIII wieku głównie na Islandii.
Edda
Edda jest zbiorem pieśni epickich powstałych w Norwegii, na Islandii, Wyspach Brytyjskich i Grenlandii. Tworzyli je prawdopodobnie staronordyccy poeci i pieśniarze zwani skaldami – niestety nazwiska większości z nich nie są znane.

Pieśni Eddy przenoszą czytelników w prastare dzieje wyłaniające się z mroków historii oraz w odległe mityczne światy. Przepełnione są patosem bohaterskiej epoki, ukazują zwycięstwa i porażki, otwartość na to, co obce i nieznane, radość z morskich podróży, lęk przed złowrogimi mocami, odwagę oraz świadomość nieuchronności losu. Moralność przedstawiona w Eddzie ma charakter pogański, choć widoczne są w niej także wpływy chrześcijańskie.
Najbardziej uniwersalny i popularny temat znajdziemy w „Przepowiedni wieszczki” („Völuspa”) – stworzenie oraz zagładę świata. Wieszczka, jako prorokini i matka Norn – nordyckich bogiń losu – wyobraża sobie, że bierze udział w ogólnym thingu, czyli zgromadzeniu całej ludzkości. W dynamicznych, pełnych emocji obrazach ukazuje historię świata, bogów i ludzi, łącząc opowieści o przeszłości z przepowiedniami na przyszłość. Przewiduje zbliżający się ragnarök – zmierzch bogów i koniec świata. Po tym kataklizmie z morskich głębin wyłoni się nowy, wspaniały i wiecznie zielony świat.
Eddę możemy przeczytać po polsku w tłumaczeniach Joachima Lelewela i Apolonii Załuskiej
Strömberg.
Staronordyckie sagi
W odróżnieniu od poetyckiej i legendarnej epiki Eddy, saga – prozatorska opowieść – opierała się na materiale historycznym lub na wydarzeniach uznawanych za wiarygodne, choć historie były najpewniej lekko podkoloryzowane. Co ciekawe, ten gatunek literacki, który powstał i rozwijał się na Islandii, jest unikalny – nie ma odpowiednika w żadnej innej literaturze europejskiej.
Tematyka sag koncentrowała się głównie na dziejach rodów i rodzin osadzonych w realiach islandzkiego życia, a także na biografiach norweskich królów oraz kluczowych wydarzeniach z historii narodu. Często poruszanymi tematami tych utworów są miłość i walka, a ich zakończenie bywa tragiczne. Jednak niekiedy dramatyzm fabuły rozjaśnia niespodziewany akcent humoru.
Uniwersalność i współczesne znaczenie
Literatura staronordycka, choć powstała setki lat temu, nadal fascynuje współczesnych czytelników swoją głębią, uniwersalnością i bogactwem treści. Oferuje ona nie tylko wgląd w światopogląd i wartości dawnych mieszkańców północy, ale również podejmuje tematy ponadczasowe – walkę, miłość, przeznaczenie czy koniec i odrodzenie świata. To, co niegdyś było fundamentem duchowej wspólnoty nordyckiej, dziś stanowi źródło inspiracji dla literatury, filmu i innych form sztuki, a także budzi zainteresowanie historią i kulturą tej części Europy.
Dzisiejsze znaczenie literatury staronordyckiej wykracza poza jej wartość historyczną. Dzieła te przyciągają uwagę badaczy i artystów z całego świata, ożywiając dawne mity i opowieści w nowoczesnych interpretacjach. Jednocześnie przypominają, jak głęboko zakorzenione są w ludzkiej naturze pytania o nasze miejsce w świecie, los i moralność. W epoce globalizacji i zacierania granic kulturowych literatura staronordycka pozostaje symbolem dziedzictwa kulturowego, które łączy przeszłość z teraźniejszością.