Imigranci z krajów UE zajmują niewiele miejsca w norweskiej debacie. Rzadko mówi się o nich, jeszcze rzadziej mówi się do nich, a niemal nigdy nie rozmawia się z nimi.
Imigracja stała się jednym z głównych tematów kampanii wyborczej, ale pracownicy z krajów UE pozostają w niej niewidzialni. Norwegia nie należy do Unii Europejskiej – i często ma się wrażenie, że przeciwnicy UE krzyczą głośniej niż ci, którzy dostrzegają wartość współpracy. Tymczasem największą grupą imigrantów w Norwegii są Polacy. Mieszkają i pracują w całym kraju, płacą podatki i współfinansują państwo dobrobytu.
Choć Norwegia jest stroną porozumienia EOG – którego celem jest zmniejszanie różnic społecznych i ekonomicznych w Europie – to nierówności w samej Norwegii rosną. Rosną one wraz z rozwojem przemysłu, boomu naftowego i stoczniowego, gdzie to właśnie pracownicy-imigranci są kręgosłupem gospodarki. Bez nich (prawie) nie byłoby komu budować platform i statków!
A jednak migranci dzieleni są na dwie grupy: osoby z numerem identyfikacyjnym – ID-nummer i te bez niego – posiadające jedynie D-nummer.
Ostatnio rozmawiałam z „chłopakami z baraków” – mówili, że budują mieszkania, na które nigdy ich nie będzie stać, i szpitale, w których żaden lekarz rodzinny nie przyjmie ich jako pacjentów.
Kilka dni temu NRK opublikowało artykuł o miasteczku barakowym na Stord, gdzie 7000 „gastarbeiterów” generuje miliardowe przychody dla Norwegii.
I Stord wcale nie jest wyjątkiem. Na Melkøya Polacy elektryfikują zakład – i są zwalniani po zgłoszeniu nieprawidłowości.
W Oddzie rozbudowują hutę cynku Boliden, a jednocześnie zatruwają się rtęcią i metalami ciężkimi – i ani pracodawca, ani służba zdrowia(!) nie zgłasza tego do Inspekcji Pracy.
W Hammerfest etatowi pracownicy mają dostęp do siłowni, a wynajęci – mieszkają w barakach z przeciekającym dachem i dwoma wysłużonymi sofami.
W Mongstad robotników kwateruje się w łóżkach małżeńskich, gdy zatrzymują się w Oslo na międzylądowaniu w drodze do pracy.
W stoczni Rosenberg odbiera im się jedzenie, które chcą zabrać ze sobą do pracy – ochroniarze stoją przy drzwiach i konfiskują je, mimo że ludzie pracują na 12-godzinnych zmianach, siedem dni w tygodniu.
A ich kontrakty? Zatrudniani są na część etatu – 20, 40 czy 50 procent – przez agencje pracy tymczasowej. Z rzadka na większy etat, pomimo posiadanych kwalifikacji i wieloletniego doświadczenia.
Kiedy moi rodacy pojawiają się w debacie, to zwykle w negatywnym kontekście: alkohol, narkotyki, wypadki. Dopiero gdy ktoś trafia do szpitala, media się tym zainteresują. Ale jakiego środowiska poza pracą można się spodziewać żyjąc w miasteczku barakowym?
Etatowi pracownicy mają lepsze warunki, mieszkania i zaplecze socjalne. Wynajęci – mieszkają z dala od wszystkiego, w anonimowych barakach, za które potrąca się im z pensji. Wielu kwateruje się w zrujnowanych domach, które muszą remontować na własny koszt.
To jest prawdziwe wykluczenie – ale nikt nie chce o nim mówić. Jest to temat tak marginalny, że nawet nie staje się obiektem publicznej debaty.
Polscy pracownicy już dziś wnoszą ogromne sumy: ponad cztery miliardy koron w podatkach, jak podaje NRK. A mimo to ci z D-nummerem (tymczasowym numerem identyfikacyjnym) nie mogą nawet otrzymać BankID.
Wyobraź sobie jak można żyć przez tydzień bez BankID? Wyobrażasz sobie, jak to jest ulec wypadkowi w pracy w Norwegii, a następnie wrócić do Polski, leczyć się na własny koszt i czekać osiem miesięcy na zasiłek chorobowy z NAV?
Uzyskanie stałego numeru personalnego powiązano z obowiązkiem zameldowania w Norwegii i udokumentowania sześciomiesięcznego, nieprzerwanego pobytu. Taka interpretacja przepisów przez urząd skarbowy sprawia, że dla pracowników rotacyjnych stały numer personalny jest praktycznie nieosiągalny – mimo, że ich życie zawodowe od lat związane jest z Norwegią. W ten sposób obowiązek podatkowy został oddzielony od dostępu do praw socjalnych wynikających z prawa pobytu.
Drodzy włodarze Stord i innych gmin, w których stoją baraki dla pracowników-imigrantów: pokażcie całej Norwegii, że można inaczej. Dajcie tym ludziom adres. Zapewnijcie im usługi społeczne i opiekę zdrowotną, również dla pracowników tymczasowych. Bądźcie gminami, które przeciwdziałają wykluczeniu zamiast je tworzyć!
Norwegia rozwija się i rośnie w siłę dzięki pracy obywateli UE, ale odmawia przyznania im takich samych praw jak innym pracownikom. Nie możemy być krajem, który inkasuje miliardy z podatków Polaków, a jednocześnie odwraca się od nich, gdy proszą o podstawowe prawa.
Pytanie nie brzmi, czy stać nas na to, by dać Polakom prawa. Pytanie brzmi, czy stać nas na to, by nadal im ich odmawiać.
Ewelina Baj,
Radna z ramienia Venstre
* Słownik SJP [czytaj: gastarbajter] – obcokrajowiec zatrudniony czasowo w kraju wysoko rozwiniętym, najczęściej jako tania siła robocza; gastarbajter