W życiu niemal każdego rodzica pojawia się ten moment, gdy dziecko idzie do przedszkola. Zanim jednak rozpocznie tam swoją przygodę, czeka nas szereg różnych przygotowań. Rejestracja okazuje się być najprostszym krokiem. Później zarówno my jak i dzieci mierzyć się musimy z przedszkolną rzeczywistością. A jeśli mamy doświadczenia z Polski, nasze oczekiwania mogą być naprawdę trudne do spełnienia.
Opieka jednostopniowa
W Norwegii każde dziecko od pierwszego roku życia ma zapewnione miejsce w przedszkolu (barnehage). W mieście i gminie Kristiansand, w 2019 r., 92% dzieci w wieku 1-5 lat otrzymało miejsce w przedszkolu (stan z marca 2020). Wszystkie przedszkola publiczne (offentlige) czy prywatne (private) podlegają gminom – są przez nie dofinansowywane i nabór do nich odbywa się poprzez gminną stronę internetową. Podanie o przyjęcie można składać dla dzieci od 1-go roku życia, aż do ich rozpoczęcia nauki w szkole (w niektórych przedszkolach od ósmego miesiąca życia).
Nie ma reguł dotyczących podziału wiekowego w grupach: niektóre placówki preferują grupy rówieśnicze, inne mają grupy dzieci w różnym wieku.
W zależności od przedszkola, najmłodsze dzieci śpią w wózkach w przeznaczonych do tego wiatach lub w przygotowanych sypialniach. Zawsze warto zapytać w przedszkolu jak wygląda rutyna związana ze spaniem.
Przedszkolnym punktem dnia jest samling, czyli zebranie całej grupy w jednym miejscu, sprawdzenie obecności, omówienie tematów, itp. Sporą część dnia wypełnia nienarzucona zabawa (frilek) oraz wyjścia na zewnątrz. Właściwie jedynie jakieś ekstremalne temperatury zimą albo niebezpieczeństwo związane z oblodzeniem zatrzymują w środku. Dlatego niezmiernie ważne jest zakupienie odpowiednich ubrań oraz zapewnienie podpisanych ubranek na zmianę.
Ostatni rok w przedszkolu jest rokiem przygotowującym dzieci do nadchodzącej zmiany, mającym ułatwić im przejście z roli przedszkolaka do roli ucznia. Rok ten można przyrównać do polskiej zerówki.
Wszystkie placówki przedszkolne są dofinansowywane przez państwo i w zasadzie ceny przedszkoli komunalnych i prywatnych są w Norwegii porównywalne. Zazwyczaj różnice w cenie zależą od wyposażenia przedszkola czy wyżywienia.
W Kristiansand znajduje się 37 przedszkoli publicznych i 69 przedszkoli prywatnych (w tym 19 przedszkoli rodzinnych – familiebarnehage). Zgodnie z §16 rozporządzenia o przedszkolach miejsce przysługuje:
- wszystkim dzieciom, które ukończą pierwszy rok życia najpóźniej w listopadzie danego roku,
- rodzinom, które zamieszkały w Kristiansand nie później niż w sierpniu roku rozpoczęcia przedszkola,
- tym, którzy ubiegali się o przyjęcie do przedszkola przed 1 marca danego roku,
- tym, którzy wniosek o przyjęcie dziecka do przedszkola złożyli nie później niż w sierpniu, jeśli urodziło się we wrześniu, październiku lub listopadzie; najlepiej nie później niż w miesiącu, w którym dziecko kończy rok,
- dzieciom niepełnosprawnym i dzieciom z decyzjami podjętymi na mocy ustawy o opiece nad dziećmi – mają one prawo do priorytetowego traktowania bez względu na wiek, por. Ustawa o przedszkolu §18.
Przedszkola otwarte
Dzieci, które na co dzień pozostają pod opieką rodziców mogą skorzystać z instytucji przedszkola otwartego (åpne barnehage), do którego przychodzi się wraz z opiekunem. Mogą tu korzystać z dostępnych zabawek; jest to też świetna okazja, by poznać inne dzieci i ich rodziców. Przedszkola otwarte są bezpłatne, czasami trzeba zapłacić symboliczną kwotę (20-30 koron).
Pełną listę otwartych przedszkoli w Kristiansand i okolicach można znaleźć tu.
Nastawienie na samodzielność
Ważnym aspektem norweskiego przedszkola jest uczenie dzieci samodzielności. Jeśli tylko jest to możliwe, dzieci same się ubierają, podejmują decyzje o tym, co chcą robić. Nie ma kar, nakazów czy zmuszania dzieci, za to położony jest nacisk na relacje i budowanie poczucia bezpieczeństwa. Komunikacja oparta jest na metodzie NVC (komunikacja bez przemocy), której to założeniem jest wsłuchiwanie się w potrzeby drugiego człowieka. Poszanowanie dziecka jako małego człowieka, a także przestrzeganie jego praw, jest filozofią norweskiego systemu opieki. W całym kraju nie ma hierarchizacji – dzieci zwracają się do dorosłych po imieniu, dlatego też dużo łatwiej jest zmniejszyć dystans. Dużą uwagę przykłada się również do tego, czy dziecko jest asertywne, czy prosi dorosłych o pomoc.
Warto podkreślić, że zarówno w szkołach jak i przedszkolach jest zerowa tolerancja dla mobbingu. Nauczyciele powinni zwracać uwagę na to, czy dziecko nie bawi się zbyt często samo, czy podczas posiłków ma interakcje z innymi dziećmi, czy jest zapraszane do zabawy. Wszelkie wątpliwości, spostrzeżenia czy sygnały od dziecka należy zgłaszać pedagogom. Im lepszy kontakt między rodzicami a przedszkolem, tym lepiej dla naszego kilkulatka.
W norweskich przedszkolach nie ma uroczystego rozpoczęcia czy zakończenia roku przedszkolnego. Nie ma apeli, publicznych występów – wszystko po to, by dzieci niepotrzebnie się nie denerwowały i nie odczuwały dyskomfortu. Dlatego dziwić nas na przykład może, że trzy-, czterolatki noszą pieluchy. W całym systemie przedszkolnym istnieje indywidualne podejście do dziecka. Dzieci są widziane, słyszane i zachęcane do uczestnictwa we wspólnych aktywnościach. Polscy rodzice często narzekają na to, że jest zbyt mało zajęć edukacyjnych, ale przyznają, że kilkulatki liczą swobodnie po angielsku, są motorycznie rozwinięte bardziej niż ich rówieśnicy w Polsce.
Zgodnie z przepisami na czternaścioro dzieci w wieku powyżej 3 lat musi przypadać jeden główny pedagog (pedagogisk leder), a na każdego pedagoga wiodącego – siedmioro dzieci w wieku poniżej 3 lat. Inny podstawowy personel to minimum jedna osoba dorosła na sześcioro dzieci w wieku powyżej 3 lat i jedna osoba dorosła na troje dzieci w wieku poniżej 3 lat. Stąd też kilkoro dorosłych w grupach przedszkolnych – większość zatrudniona jest na stałe, inni mogą być personelem zastępczym (vikar), uczniami (lærling) lub praktykantami (praksis). W przedszkolu pracują również nauczyciel przedszkolny (barnehagelærer) i wykwalifikowany pracownik (fagarbeider). Różnią się oni stopniem wykształcenia. Wiele przedszkoli stara się zmniejszyć liczbę asystentów (barnehageassistent), którzy nie potrzebują mieć pedagogicznego wykształcenia, na korzyść właśnie pracowników z dyplomem BUA (Barne- og Ungdomsarbeider). Warto pamiętać, że można starać się o asystenta specjalnego (støtteassistent), jeśli dziecko wymaga dodatkowej, specjalistycznej opieki lub wspomagającego dziecko dwujęzyczne (morsmålsassistent). O przydział takich asystentów występuje przedszkole we współpracy z rodzicami.
Rejestracja i opłaty za przedszkole
W Kristiansand podanie o przyjęcie składa się poprzez Foreldreportalen, do 1 marca danego roku.
Podstawowa cena za przedszkole to w naszej gminie maksymalnie 3230 koron miesięcznie (od stycznia 2021 r.). Do tej kwoty dolicza się koszty zakupu mleka, ewentualne posiłki (w związku z pandemią w prywatnych i publicznych przedszkolach wygląda to inaczej) i pieluszki. Rodzice, których roczny dochód wynosi mniej niż 592 167 koron brutto, mogą starać się o redukcję kosztów opłaty (redusert foreldrebetaling) – wystarczy wypełnić odpowiedni formularz i udokumentować dochody.
Rodziców posiadających więcej niż jedno dziecko w wieku przedszkolnym ucieszy zniżka na drugie dziecko o 30% , a na trzecie o 50%. To tzw. søskenmoderasjon.
Jeśli rodzina ma dochody mniejsze niż 566,100 koron rocznie, wtedy dzieci w wieku 2-5 lat zwolnione są z opłat za miejsce w przedszkolu.
Przy wypełnianiu wniosku o przyjęcie do przedszkola proszeni będziemy o wskazanie trzech do pięciu przedszkoli, do których chcielibyśmy zapisać dziecko. Miejsca przydzielane są na podstawie kryteriów przyjęć do przedszkola, które można znaleźć w statucie/regulaminie placówki (vedtekter).
Dzieci, których wnioski zostały odrzucone, mogą takie miejsce otrzymać, jeśli w ciągu roku w wybranym przedszkolu zwolni się miejsce. Dotyczy to przeważnie sytuacji, w której dziecko kończy rok w grudniu lub gdy wnioskowano po 1 marca.
Około 17 marca rodzice otrzymują informację zwrotną o tym, czy dziecko dostało miejsce w wybranym przedszkolu (najczęściej na Digipost, e-mail lub Altinn). Należy wtedy – najlepiej jak najszybciej – potwierdzić lub odrzucić miejsce przez Foreldreportalen.
Jeśli przed rozpoczęciem przedszkola Twoje dziecko jest w trakcie uzyskiwania karty stałego pobytu, to w urzędzie gminy można nadać dziecku tymczasowy numer personalny. Wystarczy skontaktować się z Wydziałem ds. oświaty i wychowania (Oppvekstdirektøren) w Kristiansand kommune.
Warto też pamiętać, że wszystkim rodzicom nie mówiącym po norwesku przysługuje tłumacz. O potrzebie trzeba jedynie poinformować głównego pedagoga bądź dyrekcję przedszkola.